مقدمه
تغییرات و تحولات سریع در عوامل زیست محیطی و همچنین رشد برقآسای فنآوریهای نوین، در کلیه شئونات زندگی آحاد بشر اثرگذاربوده است. این تحولات باعث گردیده که افرادی که به واسطه قابلیتها و مهارتهایشان در سالهای قبل انسانهای موفقی بودهاند، با همان مهارتها و استعدادها لزوماً در جهان پیشرو افراد موفقی نباشند. جوامع دنیای نوین برای رشد و تعالی خود نیازمند افرادی با مهارتهای متفاوتی هستند.
این مقاله سعی دارد بر اساس معیارهای تعریف شده یونسکو پارامترهای انسان های موفق در جوامع نوین را تصویر سازد. همچنین نگاهی به سیستم های آموزشی و محتوای آنها -به ویژه مباحث ریاضی و مسابقات ریاضی- در دنیا میاندازد.
دنیای در حال تغییر
نگاهی مختصر به آمار تغییرات شاخصهای اصلی و شرایط کنونی زندگی بشردر جوامع مختلف نظیر جمعیت، منابع طبیعی، محیط زیست، فناوریهای نوین و شرایط جهانی شدن کشورها، آن هم با سرعت و شتاب روزافزون گویای مطالب بسیاری است.
جمعیت – منابع طبیعی – محیط زیست
جمعیت و رشد آن در هر جامعه از بزرگترین و مهمترین شاخصها برای پیشبینی وضعیت زندگی است. شکل زیر نمودار رشد جمعیت در دنیا را از 1600 سال قبل از میلاد مسیح نشان میدهد:
http://www.cs.wvu.edu/~jalali/semidown/4th_wave%20oct%2023_02_part1.ppt
جمعیت جهان تا سال 2007 حدود 6/6 میلیارد نفر است که بیش از نیمی از آنها را افراد کمتر از 25 سال تشکیل میدهد و به این جمعیت تا سال 2050 هر 12 سال، 1 میلیارد نفر اضافه میشود. 852 میلیون نفر از گرسنگی مزمن و حدود 2 میلیارد نفر از سوء تغذیه رنج میبرند که رشد این ارقام نیز تقریبا متناسب با رشد کل جمعیت است.
http://www.commondreams.org/headlines06/1020-01.htm
این در حالی است که منابع طبیعی در دنیا با رشد منفی زیادی در حال کاهش است؛ به طوری که ظرف 300 سال آینده منابع طبیعی در دنیا به اتمام میرسد و جمعیت جهان به حدود 30 میلیارد نفر خواهد رسید:
http://www.cs.wvu.edu/~jalali/semidown/4th_wave%20oct%2023_02_part1.ppt
فقط ظرف 50 سال گذشته، 50 درصد از زمینهای قابل کشت از بین رفته است. در نمودار زیر تاراج اکوسیستم محیط زیست و برنامهریزی برای این چپاول تا سال 2050 توسط بشر را مشاهده کنید:
http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/4391835.stm
اوضاع موجود و آینده، باعث نگرانی بسیاری از برنامهریزان و دولتمردان در کلیه کشورها گردیده است. نیازهای اساسی هر جامعه مانند تغذیه و اشتغال برای این جمعیت رو به رشد از یک طرف و محدود شدن منابع طبیعی و کشاورزی از طرف دیگر، موضوعات اصلی و نهادی این نگرانیها را تشکیل میدهد.
فنآوری اطلاعات و ارتباطات
این فنآوری عامل مهم دیگری است که در این تغییرات عمده، نقش عظیمی را ایفاء نموده است. این ابزار قدرتمند در علوم مختلف، فعالیتهای شغلی و حتی زندگی عادی مردم دنیا، بشر را به سمت یک دنیای مجازی سوق داده است.
افراد بدون حضوردر محل کارشان میتواند اکثر فعالیت های شغلی خود را انجام دهند.
تولیدکنندگان و سرویسدهندگان -چه خصوصی و چه دولتی- میتوانند بدون حضور مشتریانشان، کلیه مراحل فرآیند پذیرش درخواست، طی کردن مراتب مربوطه، اخذ تأییدیهها... و نهایتا انجام خدمات مورد نظر را انجام دهند. نیروهای امنیتی و نظارتی بسیار دقیق، موثر و بسیار گستردهتر میتوانند فعالیتهایشان را انجام دهند. فرد و جامعه بدون ملاقات حضوری یکدیگر میتوانند با هم در تعامل باشند. هر کس فعالیتهای عادی و روزمره خود را میتواند از داخل منزل به صورت الکترونیکی انجام دهد: تماس با خانواده و دوستان، خرید و فروش، خدمات بانکی، آموزش، روادید شهری و شهروندی، ثبتی، املاک و مستغلات، بیمه، خدمات درمانی وحتی تماس با پزشک.
نمودار زیر گویای این مطلب است که در آینده نزدیک فعالیتهای جسمی بشر تا چه حد کاهش خواهد یافت:
h(جداول و نمودار در فایل اصلی موجود است)
از طرف دیگر به دلیل دسترسی بسیار سریع و موثر به آخرین دستاوردهای علمی و دانش بشری و ایجاد ارتباط قدرتمند بین افراد و متخصصان در اقصا نقاط جهان از طریق این فناوری، تاثیر چشمگیری در رشد دانش بشر داشته است. طبق آمار یونسکو در سال 2006 (کتاب «فن آوریهای اطلاعات و ارتباطات در آموزش معلمان» ترجمه مجید شمس)، دانش بشر، هر 2 تا 3 سال دو برابر میشود و این رشد با شتاب زیادی در حال افزایش است:
جهانی شدن
دلیل دیگر تغییرات عمده در جوامع، پدیدهء جهانی شدن است. ایجاد تشکلها و اتحادیهها و تعریف استانداردهای بینالمللی جهت استفاده بهینه ازمنابع طبیعی، حفظ محیط زیست، تعریف موازین اخلاقی و جرم و احکام کیفری و قوانین بین المللی، رعایت حقوق بشر، ثبات صلح بین المللی، تعریف استانداردهای تولید و عرضه محصولات و ارایه خدمات در جهان... از یک طرف و گسترش دامنه خریداران و سرویس گیرندگان محصولات مختلف و از میان برداشتهشدن مرزهای جغرافیایی در این عرصه به واسطه وجود فناوری ارتباطات، کشورها را موظف به رعایت موازین تعریف شده جهانی برای ارتباط هر چه بهتر و موثرتر و گسترش سهم بیشتر بازار برای محصولات خود در سایر کشورها میسازد که باعث تغییرات عمده در شرایط اجرایی و حتی قانونی کشورها میشود.
موفقیت انسانها
دنیایی که تصویر شد جهانی سراسر تغییرات عمده و سریع است. به وضوح فاکتورها و پارامترهای موفقیت برای انسانها نیز مطابق با این شرایط محیطی، ثابت نمیماند. آقای فرد دیوید به نقل از پروفسور هندرسون در کتاب «مدیریت استراتژیک» خود میگوید:
((سرعت سرسامآور تغییرات در جهان باعث شده است دنیایی بسیار پیچیده شکل یابد که روشهای متداول و سنتی در اداره سازمانها (و به تبع آن جوامع) نمیتواند آنها را رشد دهد و حتی بقاء آنها را تضمین کند. آنها برای موفقیت در فعالیتهایشان احتیاج به افرادی پویا، خلاق، تحلیلگر و مجهز به فناوری اطلاعات و نحوه استفاده از آن دارند.))
جامعه موفق - انسان موفق
از دیدگاه جهانی کشورهایی موفق هستند و در آنها «توسعه» مفهوم دارد که شاخصهای اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، رفاه عمومی و کیفیت زندگی رشد یافته باشد.
آحاد یک جامعه رو به رشد باید انسانهای از لحاظ اجتماعی و فردی سالم و از لحاط کاری باعث رشد و موفقیت روزافزون محیط کار خود شوند. کسی که بتواند باعث رشد، تعالی، توسعه و سربلندی محیط اطرافش شود انسانی موفق است.
فاکتورهای موفقیت IQ) وEQ)
IQ یا ضریب هوشی، عددی است که میزان اندازهگیری قدرت ادراک و استدلال منطقی از روی دانش قبلی و توان فراگیری افراد را مشخص میکند.
EQ یا ضریب هوش احساسی، میزان توانایی ترکیب احساسات در استفاده از معلومات را اندازهگیری میکند. هوش احساسی خصوصیاتی از قبیل درک شهودی، خلاقیت، تغییرپذیری و انعطاف، روابط عمومی، شخصیت و اعتبار... است.
به عنوان مثال استفاده از معلومات با ابزار شهود و ادراک حسی و رابطه قوی و موثر برای متعاقد کردن یک نفر برای انجام کاری را EQ و استفاده از معلومات با استفاده از قدرت استدلال برای متعاقد کردن فرد را IQ نامند.
درصد بسیار ناچیزی از IQ وابسته به تغذیه مناسب مادر در دوران بارداری و تغذیه کودک قبل از 6 سالگی (به ویژه قبل از 2 سالگی) است و تقریبا میتوان گفت IQ تماما ذاتی است.
اما در مورد EQ دقیقا وارونه است یعنی درصد بسیار ناچیزی از آن ذاتی و مابقی اکتسابی است و با آموزش مناسب، EQ رشد میکند.
جالب است بدانید 20 درصد از فاکتورهای موفقیت افراد وابسته به IQ و 80 درصد آنها وابسته به EQ است. پس 80 درصد عامل موفقیت افراد یک جامعه اکتسابی است و با آموزشهای صحیح محقق میشود.
http://en.wikipedia.org/wiki/Emotional_intelligence
ایران جزء مناطقی از جهان است که بچههایی با IQ بالا دارد. یعنی پروردگار توانا در این مورد نیز -مانند بسیاری دیگر از نعمتها- به ما بیش از دیگران بخشیده است. اما در خصوص EQ که در رابطه مستقیم با آموزش است چطور؟
فاکتورهای موفقیت در دنیای نوین – یونسکو
در یکی از سخنرانیهای کنفرانس 17-امین مطالعه کمیسیون بینالمللی آموزش ریاضی (ICMI) که دسامبر 2006 در هانوی پایتخت ویتنام برگزار گردید، نماینده یونسکو سندی از خصوصیات افراد موفق در جهان پیش رو با توجه به تغییرات اساسی در دنیا ارایه نمود. این سند مبنای تغییرات عمده در سیستمهای آموزشی کشورهای پیشرفته شده است. خلاصهای از این خصوصیات به شرح زیر است:
مثبت فکر کردن: تفکر بشر دوستانه و ارتباط خیرخواهانه و سالم با افراد و تفکر دوستانه نسبت به محیط زیست و منابع طبیعی، خصوصیات اصلی افراد موفق است تا بتوانند اعتماد محیط خود را به خود جلب نموده و در فعالیتهایشان با دیگران از شخصیت و اعتبار مناسبی برخوردار باشند.
روحیه مسوولیتپذیری و تلاشگری: سختکوشی و تلاشگری، وقتشناسی، صحیح و دقیق و کامل و دلسوزانه و با وجدان کار کردن این خصوصیت را تشکیل میدهد. داشتن یا نداشتن این خصوصیت مهم، ریشه در آموزشها و فرهنگ آن جامعه دارد و علل مختلفی میتواند روی آن تاثیرگذار باشد. مثلا کشورهای آسیای شرقی که از منابع طبیعی محروم هستند افراد کمادعا و قانعی دارند و روحیه تلاشگری و به تبع آن، حس مسوولیتپذیری در آنها بیشتر است. در ژاپن به فردی که از همه مرخصیهایش استفاده کند پاداش تعلق میگیرد.
ارتباط نیکو با دیگران و مهارتهای کار تیمی: در دنیای نوین اکثر فعالیتهای سازمانها و مجموعهها، حتی پژوهشهای علمی-تحقیقاتی به صورت تیمی انجام میپذیرد. مهارتهای ارتباط با دیگران مانند احترام به دیگران و عقاید آنها -حتی به عقیده مخالف-، خوب و کامل گوش دادن، قدرت ارایه و استدلال در جمع، منصف بودن در مباحث... از جمله مهارتهای ضروری است که نیاز افراد موفق در کار تیمی را تشکیل میدهد.
روحیه مطالعه: در دنیای نوین با توجه به حجم دانش بشر و همچنین رشد روزافزون آن، کسی که عالم به اطلاعات زیادی داشته باشد ولی مهارت و توان افزایش آن را -آنهم با سرعت خوب نداشته باشد- انسان با ارزشی محسوب نمیشود زیرا که خیلی زود دانش او از اعتبار خارج میشود. در دنیای نوین افرادی که بتوانند خیلی سریع مطلب مورد نظر خود را پیدا کنند و آن را سریعا فراگیرند انسانهای موفقتری هستند. بنابرین ترویج وایجاد روحیه مطالعه دایمی و شیوههای سریع و موثر خواندن و موثر گوشدادن از ارکان سیستمهای آموزشی نوین تعریف میشود.
تفکر پویا و تحلیلگر: افزایش مطالعه و مهارتهای فراگیری به تنهایی ارزشمند نیست و به نتیجه مطلوب نمیرسد. فردی که به اطلاعاتی که فرا میگیرد بسنده کند به منزله ماشینی است که از امکانات خود استفاده و خوب کار میکند ولی نمیتواند خود و محیطش را رشد دهد. فراگیری و کسب اطلاعات نیاز باید با بستری پژوهشی و ذهنی پویا و تحلیلگر همراه باشد تا بتواند با همگردانی این اطلاعات، بررسی و وارسی آنها، خلاصهسازی و کلاننمایی، بحث و استدلال و استنتاج، موضوعات فراگرفته شده مبدل به دانش تحلیل شده گردد. افرادی که اذهان تحلیلگر و پویا دارند عموما در برابر مشکلات و معضلات محیط خود بی تفاوت نیستند. آنها همواره مسایل را با نگاههای متفاوت نسبت افراد عادی جامعه میکنند و از ابعاد مختلف آنها را می نگرند و ذهن خود را درگیر آنها میکنند. ((مدیریت مشارکتی)) یکی از موثرترین روشهای مدیریتی در دنیاست که ابداع کنندگان و اجرا کنندگان موفق آن ژاپنی ها بوده اند. در این روش، از مدیران ارشد گرفته تا کارمندان و کارگران جزء و حتی مشتریان و افراد بدنه خارجی آن مجموعه، هر کسی میتواند برای بهبود مجموعه پیشنهاد دهد و پیشنهاد وی در یک کمیته بررسی شده و در صورت تایید متناسب با تاثیر آن در بهبود برایش جایزه تعیین میشود. افراد پیشنهاد ده افرادی با ذهن و تفکر پویا و تحلیلگر هستند که میتوانند ناهنجاریهای محیط خود را تشخیص داده و آنرا رشد دهند.