ملاحظات علمی
کشورژاپن با داشتن یکی از عالی ترین استانداردهای آموزشی، از نرخ باسوادی بالایی برخوردار میباشد. در حدود 93 درصد کودکان وارد مقطع تکمیلی متوسطه شده، و تقریباً تمامی آنان فارغ التحصیل میشوند. ژاپن در سال 2000، با نرخ 40 درصد بالاترین نرخ تعداد ثبت نام را در جهان توسعه یافته دارا بوده و تعداد کثیری دانشگاه دولتی و خصوصی جهت خدمت به مردم داشته است.ژاپن به طرزی شگفت انگیز با تغییر ساختار جمعیت مواجه میشود، با پایین آوردن نرخ زاد و ولد و افزایش انتظارات از زندگی، جمعیت افراد بزرگسال به میزان چشمگیری رو به افزایش گذاشته است. یکی از عواقب این مسئله این است که دیگر دانشجوی ژاپنی کافی جهت پر کردن تمام دانشگاههای ژاپن وجود ندارد، به این معنا دانشگاهها بزودی مجبور میشوند در خارج از کشور بدنبال دانشجو باشند و یا باید استانداردهای تکمیل کننده بازار داخلی برای دانشجویان را ارتقاء بخشند. به طور کلی میتوان گفت که تحصیل در ژاپن، برای دانشجویان خارجی روز به روز آسانترمیشود.آموزش ابتدایی ومقدماتی متوسطه تادهه1950به نرخ ثبت نام بیش از99%رسیده بودوتقریباَهمان نرخ راتازمان حاضرنگه داشته است.درحالیکه درسال1950تعداددانشآموزان راهی آموزش متوسطه تقریباَ6740300نفربود،این رقم دردهه 90 به بیش از105میلیون نفربالغ گردید.تعداد دانشآموزان راهی کالجهایادانشگاها تاسال 1995،تقریباَبه 600000بالغ میگردید،
درحالیکه این تعداددرسال1950 فقط 770000نفربود.سهم فارغ التحصیلان مدارس متوسطه عازم موسسات آموزش عالی قبل از1990زیر35%بوده است ،اماتاسال 1998به 42%افزایش یافته است.
امروزه ،95% دانشآموزان ژاپنی در نوعی از برنامه پیش دبستانی شکل کودکستان و یا در مهد کودک روزانه ثبت نام میکنند(پیک 1992، توبین و ووداویدسون1989) دانشآموزان پس 6 سال را در مدرسه ابتدایی(شوگاکو)، 3 سال در دوره مقدماتی متوسطه (چوگاکوه)، و3 سال را در دبیرستان (کوتاگاکو)سپری میکنند.تقریباً 30% از دانشآموزان سطح دبیرستان در مدارس خصوصی ثبت نام میکنند (اداره آمار 1993).همچنین مدارس ویژهای در تمام سطوح برای دانشآموزان دارای معلولیتهای جدی ونیز برای تعداد اندکی از نخبگان وجود دارد که توسط ملت سرمایه گذاری شده و دبیرستانهای 5 ساله هستند. با این وجود، ثبت نام در مدارس ویژه و مدارس 5 ساله درصد اندکی از کل ثبت نام ها را شامل میشود.
روند ثبت نامی کودکان در مدارس مختلف طی سال 1996
درصد پسران خصوصی دولتی سطح مدرسه
8/50% 1474661 377522 مراکز پیش دبستانی
2/51% 67609 8515262 مدارس ابتدایی
2/51% 231406 4449760 مدارس مقدماتی متوسطه
3/50% 1457607 3405120 مدارس تکمیلی متوسطه
3/62% 885 86334 مدارس استثنایی
3/82% 484819 38819 آموزش عالی
7/68% 1820407 661398 دانشگاهها
آموزش برای دانشآموزان از 6 تا 15 سال اجباری است (یعنی برای دانشآموزان سطوح ابتدایی و راهنمایی).
این آموزش رایگان است، اگر چه که والدین باید وسایل لازم همچون روپوش، کیتهای ریاضی، ومجموعه های خوشنویسی را تهیه نمایند مدارس ابتدایی معمولاً در مناطق نزدیک به خانه کودک قرار دارند، و در طول سالهای دبستان گروههای کوچکی از کودکان (به راهنمایی دانشآموزان بزرگتر یکی از، والدین یا معلم ) را میتوان دید که پیاده روانه مدرسه هستند. در پایان سال سوم راهنمایی، دانشآموزان باید دبیرستانی را که خواهان ورود به آن هستند، انتخاب کنند و اغلب باید در امتحانات ورودی آن شرکت کنند درحالیکه تقریباً تمام کودکان تا سطح دبیرستان ادامه تحصیل میدهند، اما ضمانتی برای قبولی آنها در دبیرستان وجود ندارد.
دانشآموزان چند امکان برای ورود به دبیرستان دارند. اول از همه،دبیرستان هایی دولتی، خصوصی، وتعدادی معدودی دبیرستانهای با سرمایه گذاری ملی وجود ندارند.در بخش خصوصی ودولتی، دبیرستانهای علمی یا غیر علمی میتوانند شامل حال دانشآموزان شوند. حدود 25% دانشآموزان بالاخره وارد بخش غیرعلمی میشوند، اگر چه که بیشتر آنها اصولاً امید دارند که به دبیرستانهای علمی وارد شوند (منبوشوMombusho(1993)). آنهایی که نمیتوانند وارد دبیرستان ودولتی تمام وقت یا خصوصی شوند ممکن است در دوره های مکاتبهای و آموزشگاههایی وجود ندارند که آماده پذیرش دانشآموزانی هستند که نتوانستهاند جای دیگری در سیستم آموزشی پیدا کنند.
ساختار آموزشی
سیستم اساسی آموزش برپایه ترکیبی از نظامهای آموزشی انگلستان، فرانسه و آمریکا قالب ریزی شده و شاید مدل آموزش آمریکا بیشترین تأثیر را داشته است. نظام آموزشی زاپن به طور کلی از مقاطع آموزشی مختلف به شرح ذیل متشکل میگردد:
مراکز پیش دبستانی
مدارس ابتدایی (شوگاکو(
مدارس مقدماتی متوسطه (چوگاکو(
مدارس تکمیلی متوسطه (کوکو ؛ کوتایگاکو(
مراکز دانشگاهی
الگوی اصلی نظام مدرسه در ژاپن سیستمی یکپارچه می باشد . این سیستم بعد از سال 1947، و با اصلاح سیستم دو گانه قبلی بنا نهاده شد. مدارس عالی فنّی در سال 1962 بعنوان مؤسسه ای اضافی بر مؤسسات سیستم یکپارچه و با هدف تربیت متخصّصان مهندسی درجه میانی ایجاد شدند، امّا تعداد این مدارس هنوز به نسبت پایین است .
6 سال مدرسه ابتدایی و 3 سال مقطع مقدماتی متوسطه اجباری است. درصد حضور در مدرسه در هر دوسطح 99.8 درصد می باشد.حدود 96.8 درصد از کسانی که دوره مقدماتی متوسطه را به اتمام رسانده اند، پس از گذراندن امتحان ورودی به مقطع تکمیلی متوسطه راه می یابند که خود به سه نوع تقسیم می شوند :
مدارس آموزش عمومی
مدارس حرفه ای که دانش کاربردی و تکنیکهای صنعت ، کشاورزی، بازرگانی و غیره را آموزش میدهند.
مدارس مکاتبه ای ترکیبی
بسیاری از مراکز تکمیلی متوسطه هم دروس عمومی و هم دروس حرفه ای راارائه میدهند .
دوره حضور در مراکز تکمیلی متوسطه برای دانش آموزان تمام وقت 3 سال و برای دانش آموزان پاره وقت سه سال یا بیشتر می باشد. دانش آموان پاره وقت 7/0درصد کلّ تعداد دانش آموزان مراکز تکمیلی متوسطه را تشکیل میدهند. بعلاوه ،دروس مکاتبه ای در سطح دبیرستان در دسترس می باشند . تحت این سیستم، یک دانش آموز کتابهای داده شده را مطالعه می کند و در فواصل معیّن مقالات تخصّصی ای در مورد موضوعات داده شده ارائه میدهد، و برای دوره ای معیّن آموزش می بیند و اگر در امتحانات قبول شود، به او دیپلم متوسطه اعطا می شود .مدارس عالی عموماً براساس دوره های دوساله عمل می کنند. کالج هایی وجود دارند که دوره های سه ساله ارائه می دهند، امّا تعدادشان کم است . یکی از دیژگیهای این کالجها این است که تعداد زیادی از آنها مختص زنان می باشند.تعداد کلّ مدارس عالی در اول ماه می 1997 ، 595 مدرسه بوده است.از کلّ ثبت نام ،2/90درصد را دختران تشکیل میدهند . دوّمین ویژگی این مدارس این است که تعداد قابل توجهی از آنها مؤسساتی خصوصی هستند . مدارس عالی خصوصی 7/84 درصد کلّ مدارس عالی را تشکیل میدهند سوّمین ویژگی، روند اخیر مستقر سازی مدارس عالی درشهرستانهای کوچک، متوسط و مناطق روستایی می باشد.کالجها یا دانشگا هها مطابق با دوره های چهار ساله عمل می کنند. دانشجویان در طول این چهار سال، دوره آموزش عمومی ( شامل سه بخش ادبیات و علوم انسانی، علوم اجتماعی و علوم طبیعی)، زبان خارجی، دوره های بهداشت و بدنسازی، و دوره های تخصّصی را می گذرانند . امّا دانشجویان پزشکی باید دوره های 4 ساله علوم پزشکی را بگذرانند و دو سال هم بیشتر از دانشجویان رشته های دیگر صرف تحصیل کنند. برخی از دانشگاه ها دوره های پنج ساله شبانه ای برای جوانانی فراهم می آورند که در طول روزکار می کنند. در سال 1997،2/5 درصد کلّ دانشجویان دانشگاه دوره های شبانه را می گذراندند . علاوه بر آن، چند دانشگاه هم دوره های مکاتبه ای ارائه میدهند. تفاوتهای گسترده ای میان یک مؤسسه آموزش عالی و مؤسسه دیگر براساس نوع مؤسسه سنّت و تاریخ و بسیاری عوامل دیگر وجود دارد .تفاوتهای عظیمی هم می تواند در تسهیلات و کیفیّت آموزش مشاهده شود.به این علّت، کالجها و دانشگاه ها براساس اعتبارشان درجه بندی می شوند.در نتیجه ، نرخ تقاضای ورود به مؤسسات بسیار معتبر بسیار بالاست.